Ημέρα μνήμης του Μακεδονικού Αγώνα

    Η ημέρα μνήμης του Μακεδονικού Αγώνα τιμάται στη Μακεδονία και τη Θράκη, κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά την 13η Οκτωβρίου (ημερομηνία του θανάτου του Παύλου Μελά το 1904). 

  Με το ξέσπασμα της Μεγάλης Επανάστασης του 1821, οι Έλληνες κάτοικοι της Μακεδονίας αγωνίστηκαν για την απελευθέρωσή τους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι θυσίες τους όμως δεν δικαιώθηκαν. Έγιναν και άλλες προσπάθειες, το 1854 και το 1878. Ωστόσο και πάλι, παρά τους αγώνες αυτούς, η Μακεδονία έμεινε υπόδουλη των Τούρκων.
  Στα τέλη του 19ου, οι Έλληνες της Μακεδονίας δεν είχαν να αντιμετωπίσουν μόνο τους Τούρκους κατακτητές αλλά και τους Βούλγαρους, που τότε είχαν έναν και μοναδικό σκοπό, να κάνουν τη Μακεδονία μέρος του δικού τους κράτους. 

Ο χάρτης των Βαλκανίων το 1881

  Για τον σκοπό αυτό δημιούργησαν ένοπλες ομάδες, τους κομιτατζήδες. Οι ομάδες αυτές κυκλοφορούσαν στη Μακεδονία και τρομοκρατούσαν τους Έλληνες για να τους κάνουν να δηλώσουν ότι είναι Βούλγαροι.
   Αυτοί που δέχτηκαν τη μεγαλύτερη πίεση των κομιτατζήδων ήταν οι ιερείς, οι δάσκαλοι και οι δασκάλες των ελληνικών χωριών. Οι ιερείς για να τελούν τη λειτουργία στα βουλγαρικά και οι δάσκαλοι και οι δασκάλες για να πάψουν να διδάσκουν την ελληνική γλώσσα.
 Την ίδια εποχή το ελληνικό κράτος βρισκόταν σε μεγάλη οικονομική κρίση και ούτε που τολμούσε να μιλήσει για την ελευθερία των σκλαβωμένων Μακεδόνων.
   Ο απλός λαός όμως δεν έμεινε άπραγος και σύντομα άρχισαν να σχηματίζονται οι πρώτες ένοπλες ελληνικές ομάδες για να αντιμετωπίσουν τους κομιτατζήδες. Πρωτεργάτες του Μακεδονικού Αγώνα στάθηκαν ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης και ο διπλωμάτης στη Μακεδονία Ίων Δραγούμης.

Γερμανός Καραβαγγέλης      Ίων Δραγούμης

 Αυτοί ήταν που δημιούργησαν τις πρώτες στρατιωτικές ομάδες, με αρχηγούς τον Καπετάν Άγρα, τον Καπετάν Κώττα και τον Βαγγέλη Στρεμπενιώτη.

Καπετάν Άγρας  Καπετάν Κώττας  Βαγγέλης Στρεμπενιώτης

  Τότε αρκετοί στρατιωτικοί και απλοί πολίτες από την ελεύθερη Ελλάδα άρχισαν να περνούν κρυφά στη Μακεδονία και να πολεμούν τους Βούλγαρους, δίνοντας έτσι κουράγιο στους σκλαβωμένους Έλληνες της Μακεδονίας.
   Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στον Παύλο Μελά, τον μόλις 24 ετών αξιωματικό του ελληνικού στρατού, που με λίγους συντρόφους πέρασε κρυφά στη Μακεδονία για να πάρει μέρος στον αγώνα. 

Ο Παύλος Μελάς

  Σύντομα η φήμη που απέκτησε η ομάδα του, τον έκαναν επικίνδυνο για τους Βούλγαρους κομιτατζήδες. Αυτοί, μη μπορώντας να τον σκοτώσουν μόνοι τους, του έστησαν ενέδρα στο χωριό Στάτιστα κι εκεί ειδοποίησαν τον τούρκικο στρατό να τον συλλάβει. 

Η ένοπλη ομάδα του Παύλου Μελά

   Στη μάχη που ακολούθησε ο Παύλος Μελάς τραυματίστηκε σοβαρά και λίγη ώρα αργότερα ξεψύχησε. Ήταν 13 Οκτωβρίου του 1904.
   Ο χαμός του Παύλου Μελά, αντί να φοβίσει τους Έλληνες, έφερε το αντίθετο αποτέλεσμα. Από κάθε μεριά της Ελλάδας άρχισαν να καταφτάνουν αγωνιστές για να αντιμετωπίσουν τους Βούλγαρους και τους Τούρκους.
   Ο Μακεδονικός Αγώνας, που φούντωσε με τον θάνατο του Παύλου Μελά το 1904, κράτησε ως το 1908. Για άλλη μια φορά οι Έλληνες της Μακεδονίας δεν κατάφεραν να κερδίσουν την ελευθερία τους, όμως κατόρθωσαν να αντισταθούν με επιτυχία απέναντι στους επικίνδυνους κομιτατζήδες.
   4 χρόνια αργότερα, με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13, η Μακεδονία θα απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό και η γαλανόλευκη θα κυματίσει στον Λευκό Πύργο.
     

Μακεδονικός Αγώνας 1904-1908 (Ντοκιμαντέρ)

(Παρουσιάζεται συνοπτικά το χρονολόγιο του αγώνα, παραγωγής του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα)